„Dżek Fulton, uczeń trzeciej klasy szkoły powszechnej, podejmuje się bardzo ryzykownego zadania: prowadzenia szkolnej kooperatywy. Jego sukcesy i porażki, opisane z punktu widzenia dziecka poznającego świat ekonomii, to uniwersalna, przystępna lekcja praktycznych zasad przedsiębiorczości. Dżek marzy, by zostać kupcem, i do spraw finansowych podchodzi z odpowiednią powagą. Uczy się, co to kredyt, rabat, ubezpieczenie, ryzyko, jak kupować towar oferowany klientom i jak prowadzić rachunki. Jego postawa wzbudza podziw zarówno wśród nauczycieli, jak i doświadczonych kupców, którzy wspierają Dżeka w jego poczynaniach. Czy chłopcu uda się uniknąć bankructwa?”
Pierwsze wydanie „Bankructwa małego Dżeka” przypada na ważny z gospodarczego punktu widzenia rok 1924 – okresu najważniejszych reform. Jak wynika z oficjalnych dokumentów Janusz Korczak współpracował zarówno z premierem, jak i jego bratem – stojącym na czele resortu zajmującego się edukacją. Wspólnie traktowali Oni edukację jako niezbędny element odbudowy i rozwoju kraju.
Dlaczego Korczak?
prof. Janusz Beksiak i prof. Joanna Papuzińska
Nauki ekonomiczne w powieściach Janusza Korczaka
Odczytać utwory Janusza Korczaka z punktu widzenia współczesnej ekonomii? Czemu nie? To jeszcze jedna okazja, aby potwierdzić opinię o osobliwościach tego pisarstwa. Wprawdzie literatura dziecięca międzywojnia wprowadziła wiele nowych problemów: społecznych, psychologicznych, politycznych, etnicznych – jednak zagadnienia ekonomiczne prezentowały się w niej dość blado.
Najwybitniejszym przykładem nauk ekonomicznych Janusza Korczaka jest Bankructwo małego Dżeka. Cała książka mówi w istocie o działalności gospodarczej. I, jak u Balzaka, jest to powieść, a nie wykład. Dramatyczna historia Dżeka, jego osobistych powodzeń i niepowodzeń, jego relacji z kolegami, rodzicami, nauczycielami i przedsiębiorcami – wszystko to rozwija się wokół sprawy założenia spółdzielni uczniowskiej, problemów jej prowadzenia i grożącego jej upadku.
Opisując tę historię Korczak nie porusza tylko, ale tłumaczy wiele podstawowych problemów, które składająsię na swego rodzaju propedeutykę ekonomii. Mamy więc konsumenta i jego wybory na rynku, mamy problemy różnych typów przedsiębiorców, mamy działanie różnych rynków. Kolejno wprowadzane są i zrozumiale wyjaśniane – choć nie zawsze nazwane – podstawowe pojęcia ekonomii, takie jak cena równowagi, targowanie się, koszty, zysk i prowadzenie księgowości, reklama, ryzyko i ubezpieczenia, bank i kredyt, analiza rynku itd. A wszystko to nie w postaci drętwego odautorskiego wykładu czy instruktażu, lecz zawarte w działaniu głównego bohatera i innych osób, w rozmowach i starciach między nimi. Większość spraw wyjaśnia się w miarę tego, jak Dżek jest konfrontowany z wydarzeniami, które są rezultatem jego wyborów, zamierzeń i błędów oraz z działań pozostałych uczestników dramatu.
